Tín ngưỡng hay mê tín?

Bạ đâu cúng đấy, cúng cả một gờ đá...  không sao, cúng được tất...

Mê tín dị đoan là niềm tin cuồng vọng của con người vào các thế lực siêu nhiên đến mức mê muội, có những hành vi cực đoan, thái quá và phản văn hóa. Một số người đã lợi dụng niềm tin này để tư lợi, “buôn thần bán Phật” gây ra nhiều hậu quả xấu đến xã hội.

Ngày nay, đời sống người dân được cải thiện nên dễ nảy sinh tình trạng "Phú quý sinh lễ nghĩa". Lợi dụng vấn đề tự do tín ngưỡng, nhiều hoạt động mê tín dị đoan diễn ra ở mọi lúc mọi nơi. Việc “buôn thần bán thánh” càng phổ biến. Nước ta là một nước Á Đông, vì thế như một lẽ đương nhiên có một nền văn hóa, một phong tục tập quán đậm sắc Á Đông. Trong đó, tín ngưỡng tôn giáo là một điển hình.Tín ngưỡng tôn giáo tồn tại lâu đời trong lịch sử, đã trở thành niềm tin, thành phong tục, tình cảm của nhân dân qua nhiều thế hệ. Hiện nay, tín ngưỡng đó được thể hiện qua một nét phong tục lưu truyền bao đời nay đó là tục thờ cúng tổ tiên, giỗ chạp…

Trong mỗi gia đình người Việt đều có một bàn thờ; thờ tổ tiên, thờ những người đã khuất để thể hiện sự biết ơn của con cháu. Ngoài ra, vào các ngày rằm, mùng một nhiều người còn đến đền, chùa để cầu phúc, cầu bình an cho bản thân và gia đình. Không chỉ có vậy, rất nhiều ngôi chùa lớn hàng năm thường tổ chức lễ hội thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan. Điều đó thể hiện nét đẹp trong tín ngưỡng văn hóa của Việt Nam chúng ta.

Nhân dân ta còn có hàng loạt tín ngưỡng khác như tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng việc cưới, việc tang, ngày giỗ, ngày hội, ngày tết, các điều kiêng kị đều mang ý nghĩa tâm linh được nhân loại chấp nhận. Về tín ngưỡng, tôn giáo mang tính chất là niềm tin, là lối sống, là phong tục tập quán, tình cảm của con người qua nhiều thế hệ. Niềm tin của con người vào tín ngưỡng, tôn giáo như là một nhu cầu, nó mang tính bền vững trong đời sống tinh thần của xã hội. Đó còn là những giá trị đạo đức, văn hóa với tinh thần nhân đạo, hướng thiện làm trong sáng hơn tâm hồn con người.

Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn tồn tại rất nhiều những hoạt động mê tín dị đoan. Hiện tượng này phổ biến ở nhiều nơi, làm con người trở nên mù quáng, mất đi sức mạnh ý chí, phó mặc số phận vào các thế lực, thần thánh. Điều này gây nên những hệ quả không tốt trong đời sống xã hội, con người dễ rơi vào tình trạng trì trệ, mông muội với những hủ tục bảo thủ, lạc hậu. Mê tín dị đoan là niềm tin cuồng vọng của con người vào các thế lực siêu nhiên đến mức mê muội, có những hành vi cực đoan, thái quá và phản văn hóa. Một số người đã lợi dụng niềm tin này để tư lợi, “buôn thần bán Phật” gây ra nhiều hậu quả xấu đến xã hội.

Ranh giới giữa tín ngưỡng và mê tín dị đoan rất khó phân biệt. Có những trường hợp cùng một hiện tượng, nếu đứng ở góc độ này thì cho là tín ngưỡng, nhưng ở góc độ khác thì lại cho là mê tín dị đoan. Theo các nhà nghiên cứu tôn giáo, mê tín dị đoan và tín ngưỡng tôn giáo đều có một gốc rễ chung là chủ nghĩa duy tâm, dựa vào sự thừa nhận có những thế lực hoang đường, siêu nhiên, huyền bí quyết định sự tồn tại và biến đổi mọi sự vật, hiện tượng trên thế giới này. Mê tín dị đoan thường đi liền với tôn giáo, có lúc nó núp dưới danh nghĩa tôn giáo để dễ bề hoạt động. Ví dụ, đạo Phật vốn không thờ điện mẫu, thờ bát nhang đồng bóng, xóc thẻ... nhưng ở một số chùa có hình thức lễ bái này. Hoặc việc thắp hương thờ cúng trong gia đình vốn là để ngưỡng vọng tổ tiên, nhưng hiện nay nội dung thờ cúng ở một số gia đình lại hướng vào việc cầu may cho các hoạt động buôn bán, làm ăn, thi cử, cất nhắc, đề bạt...

Để góp phần làm lành mạnh xã hội về mặt tinh thần, thực hiện đúng đắn chủ trương của Đảng, Nhà nước là tự do tín ngưỡng và bài trừ mê tín dị đoan, nhiệm vụ hàng đầu là làm cho quần chúng nhân dân phân biệt rõ tự do tín ngưỡng và mê tín dị đoan. Phải nâng cao dân trí để quần chúng phân biệt đúng sai, tự giác thực hiện tự do tín ngưỡng, bài trừ mê tín dị đoan. Mọi ngành, mọi cấp cần thấy nhu cầu tâm linh của con người là một thực tế không thể xóa bỏ. Mặt khác, cần vạch trần bản chất của dị đoan, hủ tục và những kẻ lợi dụng lòng tin của quần chúng để lừa bịp, trục lợi.

Ngoài ra, cũng cần có những biện pháp hợp lí để phòng chống mê tín dị đoan như tuyên truyền và giáo dục nhân dân thực hiện tốt pháp lệnh tôn giáo, thực hiện quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo và tự do không tín ngưỡng tôn giáo.Vận động nhân dân bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống về văn hóa, đạo đức, lối sống tốt đẹp, xây dựng nếp sống văn minh, bài trừ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan.

Cần có những hình thức xử phạt với những người hành nghề mê tín dị đoan, tàng trữ mua bán các ấn phẩm mê tín dị đoan. Công an và cơ quan văn hóa cần làm tốt nhiệm vụ quản lí của mình để giảm thiểu các hoạt động mê tín dị đoan. Ngoài ra ngành văn hóa thông tin cần có trách nhiệm xây dựng và hướng dẫn nhân dân những nghi thức phù hợp trong tín ngưỡng. Phát động phong trào quần chúng rộng rãi, nêu cao vai trò làm chủ, ý thức tự giác của nhân dân, xây dựng các tiêu chuẩn về nếp sống văn minh, gia đình văn hóa trong đó có bài trừ mê tín dị đoan.

Hùng Việt