Vì sao con người mê tín?

Gốc rễ của mê tín dị đoan là sự thiếu kiểm soát. Con người luôn muốn được kiểm soát tốt hơn trong các hoàn cảnh bất an. Khi gặp điều gì đó quan trọng nhưng không chắc chắn, mê tín dị đoan sẽ được dùng để lấp vào khoảng trống sợ hãi...

Các nhà khoa học cho hay mê tín dị đoan xảy ra ở nhiều nhóm người khác nhau, nhất là những người hay lo lắng, và hiện tượng này thậm chí còn tồn tại cả trong giới động vật.

Mê tín dị đoan dường như gắn kết với loài người xuyên suốt chiều dài lịch sử và trong tất cả truyền thống văn hóa khác nhau. Ngay cả trong thời buổi hiện đại, mê tín dị đoan vẫn tồn tại phổ biến trong ý thức người dân. 

Dù sở hữu bộ não có cấu tạo tinh vi, công nghệ kỹ thuật hiện đại và đời sống khoa học phát triển, loài người vẫn còn mê tín dị đoan, tin vào những điều không có cơ sở. 

“Một cuột khảo sát của Mỹ cho thấy khoảng một nửa dân số nói rằng họ cảm thấy mình khá mê tín. Trong một cuộc thăm dò ý kiến năm 2007, có 13% người Mỹ cảm thấy khó chịu khi ở trên tầng thứ 13 của khách sạn, 9% sẽ yêu cầu chuyển sang phòng khách nếu cần”, Live Science dẫn lời Stuart Vyse, giáo sư tâm lý học tại Cao đẳng Connecticut.

“Gốc rễ của mê tín dị đoan là sự thiếu kiểm soát. Con người luôn muốn được kiểm soát tốt hơn trong các hoàn cảnh bất an. Khi gặp điều gì đó quan trọng nhưng không chắc chắn, mê tín dị đoan sẽ được dùng để lấp vào khoảng trống sợ hãi và làm chúng ta cảm thấy tốt hơn”, Vyse cho biết.

Mê tín dị đoan tồn tại phổ biến và đa dạng trong các nhóm người khác nhau, từ các bộ tộc cổ xưa thường dùng bùa chú để đạt được mục đích riêng, đến những người hiện đại, vận động viên, người nổi tiếng.

Có thể dễ dàng liệt kê một số người nổi tiếng có niềm tin kỳ quặc như họa sĩ Pablo Picasso luôn lưu giữ móng tay và lọn tóc của mình, nữ diễn viên Jennifer Aniston luôn bước lên máy bay bằng chân phải đầu tiên, hay Chris Martin luôn đánh răng trước khi xuất hiện trên sân khấu, và Cameron Diaz gõ vào mặt gỗ suốt cả ngày...

Những hành động như trên có thể ít nhiều làm người ta nghĩ đến các triệu chứng tâm thần, rối loạn trong hành vi. Tuy nhiên, có rất ít bằng chứng khoa học khẳng định liên kết giữa mê tín dị đoan và bệnh tâm thần.

“Không có sự liên hệ trực tiếp nào giữa mê tín và bệnh tâm thần”, Vyse khẳng định.

Theo các nhà khoa học, mê tín dị đoan ảnh hưởng đến những người khác nhau trên các mức độ khác nhau. Phụ nữ có xu hướng mê tín dị đoan hơn. Những người thường xuyên lo lắng, trầm cảm hoặc cảm thấy mình không làm chủ số phận, có khả năng mê tín nhiều hơn.

Thậm chí những người có đầu óc lý trí cứng nhắc cũng có thể rơi vào mê tín dị đoan trong một số trường hợp. Yếu tố xã hội hóa cũng góp phần quan trọng, nếu ở trong một gia đình mê tín dị đoan, chúng ta sẽ có nhiều khả năng trở thành một phần trong niềm tin đó.

Mặc dù có cơ sở bất hợp lý, mê tín dị đoan vẫn hữu ích trong một số hoàn cảnh. Mê tín có thể có lợi cũng như gây hại tùy vào mục đích sử dụng và cường độ tin tưởng của con người.

“Mê tín đem lại sự tự tin cho con người, giúp phát huy khả năng trình diễn trong các hoạt động đòi hỏi kỹ năng, ví dụ như đánh golf. Tuy nhiên, nếu mê tín dị đoan thái quá, lấn át cả nỗ lực bản thân, như trong các trò bài bạc, có thể gây hại cho người tin tưởng nó”, Vyse cho biết.

Ngoài ra, một số thí nghiệm cho thấy mê tín dị đoan không chỉ xảy ra ở con người mà còn ở động vật.

Nguyên Trường